Asbest is een natuurlijk product. Het is een gesteente, met daarin een aantal specifieke mineralen die onbrandbare vezels hebben. Exact door die brandwerende eigenschap, werd asbest gebruikt – zelfs al sinds de oudheid – voor een ruim gamma toepassingen.
Zo had Karel de Grote een tafelkleed van asbest dat hij in het vuur wierp om zijn gasten te imponeren.
Hechtgebonden asbest
Hechtgebonden asbest is asbest dat is verwerkt in een bindmiddel, zoals meestal cement, karton, lijm of gips en vervolgens in producten is verwerkt, zoals asbestcementplaten of asbestleien.
In tegenstelling tot losgebonden asbest, waar de vezels vrij in de lucht kunnen terechtkomen, zijn de asbestvezels in hechtgebonden producten vastgebonden in het bindmiddel. Dit maakt hechtgebonden asbest minder gevaarlijk dan losgebonden asbest omdat de vezels minder waarschijnlijk in de lucht terechtkomen wanneer het materiaal wordt beschadigd of verwijderd.
Meestal bevindt dit soort asbest zich nog in goede staat.
Desondanks blijft asbest, ook in hechtgebonden vorm, een potentieel gezondheidsrisico. Wanneer hechtgebonden producten worden beschadigd, gebroken of verwijderd, kunnen de asbestvezels worden vrijgegeven in de lucht en worden ingeademd.
Bovendien kunnen hechtgebonden producten worden aangetast door veroudering en het weer, waardoor ze uiteindelijk zullen vervallen en de asbestvezels zullen worden vrijgegeven.
Niet-hechtgebonden asbest (losgebonden asbest)
Niet-hechtgebonden asbest is asbest in zijn losse vorm, waarbij de vezels niet zijn verwerkt in een bindmiddel. Dit type asbest is gevaarlijker dan hechtgebonden asbest omdat de vezels vrij in de lucht kunnen zijn en gemakkelijk kunnen worden ingeademd.
Bijvoorbeeld, losse asbestvezels kunnen ontstaan bij het slopen van asbesthoudende materialen of bij de veroudering van verweerde asbesthoudende producten.
Er is menig product dat losse asbest bevat, waaronder asbestisolatie voor leidingen en buizen, asbesttextiel, asbestplaten en asbesthoudende verf.
Een voorbeeld hiervan zijn weinig gebonden platen voor valse plafonds.
De meeste van deze producten zijn verwijderd uit gebouwen, maar er kunnen nog steeds oudere gebouwen zijn die losse asbest bevatten.
Deze materialen zijn gevoelig voor beschadigingen, waardoor er sneller grote hoeveelheden vezels kunnen vrijkomen.
Types asbest herkennen
Asbestvezels zijn onder te verdelen in twee hoofdgroepen: de spiraalvormige of serpentijnachtige, waaronder chrysotiel (ofwel wit asbest) en de rechte of amfiboolachtige, waaronder crocidoliet (blauw asbest), amosiet (bruin asbest), anthophylliet (geel), tremoliet (grijs) en actinoliet (groen).
De amfibolen zijn het meest schadelijk voor de gezondheid, maar werden het minst gebruikt.
Aan de kleur van ruwe asbest kan je zien tot welke asbestsoort de vezels behoren. Wanneer het materiaal verwerkt is, kan dat echter niet meer. Alleen laboratoriumonderzoek kan dan nog verduidelijking geven
Wit asbest (chrysotiel): Dit is het meest voorkomende type asbest en wordt vooral gebruikt in asbestcementproducten, zoals golfplaten en dakleien.
Blauw asbest (crocidoliet): Dit is het minst voorkomende type asbest, maar wordt beschouwd als het meest schadelijk en kankerverwekkend van de drie. Het werd vooral gebruikt in isolatiematerialen en andere brandwerende producten.
Bruin asbest (amosiet): Dit type asbest is minder giftig dan blauwe asbest, maar nog steeds gevaarlijk. Het werd vooral gebruikt in isolatie- en brandwerende producten en bouwmaterialen, zoals cementplaten.
Asbest bestaat uit heel kleine vezeltjes die niet zichtbaar zijn met het blote oog. Door het inademen van losse asbestvezels kan na lange tijd longkanker, longvlies-, of buikvlieskanker ontstaan.
Asbest is alleen schadelijk als je losse vezels inademt. Hoe schadelijk hangt af van de totale hoeveelheid asbestvezels die je tijdens je leven inademt. Hoe meer asbestvezels je gedurende je leven inademt, hoe groter de kans op het krijgen van kanker door asbest.
Gezondheidsrisico’s
Asbest is de verzamelnaam voor meerdere silicaat mineralen die door hun chemische samenstelling en hun fysische kenmerken een ernstig gevaar voor de gezondheid kunnen vormen. Het inademen van asbestvezels kan asbestose en verschillende vormen van kanker veroorzaken.
Klein risico
In de buitenlucht komen geringe hoeveelheden kleine asbestvezels voor. Iedereen ademt dus elke dag een beetje asbest in. Soms ademen we per ongeluk een korte tijd meer kleine vezels in. Bijvoorbeeld door een brand waarbij asbest vrijkomt, of door in en om het huis asbesthoudend materiaal te verwijderen of bewerken.
Als je een korte tijd meer fijne vezels inademt, neemt de kans op het krijgen van asbestkanker niet of nauwelijks toe. De kans om kanker te krijgen door asbest hangt af van de hoeveelheid vezels die iemand inademt tijdens zijn leven. Een normale blootstelling is laag gedurende het hele leven en de kans op kanker door asbest is dan heel klein.
Ook als iemand een keer wat meer vezels inademt blijft de kans op kanker door asbest klein, omdat de duur kort is en de totale blootstelling aan de vezels niet heel groot is.
Groot risico
Iemand die vele jaren veel asbestvezels heeft ingeademd loopt een groot risico. Deze situatie kwam vooral vroeger bij bepaalde beroepen voor. Bijvoorbeeld bij bouwvakkers, timmermannen en in de installatietechniek en industrie.
Er werd toen veel minder voorzichtig omgegaan met asbest dan tegenwoordig. Tegenwoordig zijn regels voor het werken met asbest heel streng. Er zit een lange tijd tussen het inademen van asbestvezels en het krijgen van kanker, gemiddeld ongeveer 40 jaar. Hierdoor neemt het aantal mensen met kanker door asbest nog steeds toe.
Iemand die zijn hele werkzame leven veel asbestvezels inademt, loopt een groot risico op kanker door asbest.
Vlaanderen asbestveilig
Tegen 2034 moeten de risicovolle asbesttoepassingen worden weggenomen uit Vlaamse gebouwen en woningen. Voorbeelden waar asbest aanwezig is, zijn asbestcementen daken en gevels, en niet-hechtgebonden asbesttoepassingen.
Tegen 2040 moet alle andere asbesthoudende materiaal in slechte staat verwijderd zijn. Die streefdata zijn niet wettelijk verplicht voor particuliere woningen.
De Vlaamse Regering voorziet wel bijkomende maatregelen als de afbouw van asbest tegen 2034 en 2040 niet voldoende vordert.